Tijdschriften

Rond 1900 hangt er iets in de lucht. Kunstenaars en ontwerpers voelen dat er een nieuwe tijd aanbreekt en willen ook vernieuwing in de kunst. Er ontstaat een nieuwe vormentaal met gebogen lijnen en motieven uit de natuur. De kunst sprankelt van idealisme en vernieuwingsdrift, en er klinkt ook een ander verlangen: naar echtheid, naar authenticiteit en naar vakmanschap. En dat klinkt verrassend herkenbaar, want ook vandaag staan die begrippen weer hoog op de agenda.

Intussen verandert de samenleving razendsnel. Voor het eerst groeien de steden sneller dan het platteland en nieuwe communicatiemiddelen maken de wereld kleiner en groter tegelijk. Voorzichtige stappen richting meer kiesrecht zorgen voor de opkomst van emancipatiebeweging. De industrialisering zorgt voor meer welvaart en voor het eerst kan niet alleen de elite genieten van luxe en vermaak. Het klinkt mooi, maar niet iedereen is blij. In de kunstwereld leidt de industrialisering tot een tegenreactie: (her)waardering van de natuur, het platteland en vakmanschap. De art nouveau bloeide uiteindelijk slechts enkele decennia, grofweg tussen 1884 en 1914. Toch liet de beweging een onuitwisbare indruk achter. Honderd jaar later praten we er nog steeds over — en misschien zoeken we, net als toen, opnieuw naar schoonheid die ook betekenis heeft.

De laatste jaargangen maakten we ieder jaar een nummer over een kleur. Zo verscheen eerder DADA Blauw, DADA Rood, DADA Groen en DADA Geel. Nu samen als pakket te koop - extra aantrekkelijk geprijsd!

D

e Italiaanse kunstenaar Artemisia Gentileschi leefde van 1593 tot ca. 1653. Ze werd geboren in Rome als dochter van de schilder Orazio Gentileschi en was een van de eerste vrouwelijke kunstenaars die internationaal succes boekte en zelfstandig werkte — en dat was heel bijzonder in haar tijd. Artemisia woonde en werkte in minstens vijf verschillende steden en werkte voor de grootste opdrachtgevers van haar tijd. Haar schilderijen vallen op door hun dramatische stijl, krachtige vrouwenfiguren en sterke emotionele lading. Artemisia veroverde een plek als kunstenaar in een mannenwereld. In het begin van de 17e eeuw moest je eigenlijk man zijn om kunstenaar te kunnen worden. Alleen mannen werden toegelaten op kunstacademies, alleen mannen kregen opdrachten van de Kerk, maar Artemisia was een wonderkind. Ze kreeg les van haar vader, en al snel bleek ze zo goed was dat hij haar niets meer kon leren. Ze werd toegelaten tot de kunstacademie in Florence, kreeg belangrijke opdrachten, runde haar eigen atelier en huurde assistenten in, net als de grote meesters van haar tijd. Na haar dood raakte haar werk, net als dat van andere vrouwelijke kunstenaars uit die tijd, in de vergetelheid. Haar schilderijen verdwenen uit beeld of werden aan andere kunstenaars toegeschreven. Pas bijna driehonderd jaar later werd het werk van Artemisia herontdekt. In de jaren zeventig van de vorige eeuw   omarmden feministische activisten haar als een icoon. Sindsdien komen we steeds meer te weten over deze bijzondere vrouw. Door nieuwe ontdekkingen en diepgaand onderzoek kunnen schilderijen weer aan haar worden toegeschreven. Haar werk staat opnieuw in de belangstelling. Hoog tijd, denken wij. 

Popart is een afkorting voor het Engelse Popular Art (= volkskunst). Het is een stroming in de moderne kunst die na 1950 vooral in het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten van Amerika populair werd. De kunstenaars zetten zich af tegen de elitaire kunstwereld en lieten zich inspirereren door stripverhalen, advertenties, films, televisie, kranten en tijdschriften. Het gewone leven dus, van gewone mensen. In de eerste helft van de jaren zestig van de vorige eeuw was de popart op haar hoogtepunt. Geluk leek te koop en binnen handbereik. Maar de wereld veranderde snel, soms zelfs met de dag, en niet per se ten goede. In 1961 werd de Berlijnse muur gebouwd en een jaar later brak de Cubaanse raketcrisis uit. Weer een jaar later werd de toenmalige Amerikaanse president John F. Kennedy doodgeschoten tijdens een bezoek aan de Amerikaanse stad Dallas. Leiders van de Afro-Amerikaanse burgerrechtenbeweging, zoals Malcolm X (1925 - 1965) en dominee Martin Luther King  (1929 - 1968) werden vermoord. In maar een paar jaar tijd was de wereld onherkenbaar en onherstelbaar veranderd. 

In dit nummer van DADA laten we zien hoe Popart ontstond, hoe het populair werd en hoe het ook hedendaagse kunstenaars nog steeds inspireert. We bekijken de invloed van Popart op de mode-, film- en reclamewereld. Natuurlijk staat er ook in dit nummer weer een ABC, voor wie even snel iets wil opzoeken én 2 artikelen waarin we laten zien hoe je zelf een kunstje kunt doen. Want lezen over kunst is leuk, maar zelf eens kijken of het lukt is nog beter ;-) 

In deze DADA staat werk van Evelyne Axell, Joseph McDermott, Rosalyn Drexler, George Dunning, Sylvie Fleury, Richard Hamilton, Corita Kent, Yayoi Kusama, Roy Lichtenstein, Marisol, Claes Oldenburg, Robert Rauschenberg, Martial Raysse, James Rosenquist, Martha Rosler, Mimmo Rotella, Edward Ruscha, Jeremy Scott, Marjorie Strider, Elaine Sturtevant, Andy Warhol, Ai Weiwei en Tom Wesselmann.

De kunstwereld was en is een mannenbolwerk. Natuurlijk bestaan er wel beroemde vrouwelijke kunstenaars, maar ze zijn in de minderheid. Gentileschi, Camille Claudel, Jenny Holzer, Marlene Dumas, Berthe Morisot, Sonia Delaunay, Frida Kahlo, Louise Bourgeois, Yayoi Kusama, Niki de Saint Phalle, Cindy Sherman ... Als lezer van DADA ken je deze kunstenaars natuurlijk wel. En je hebt vast wel eens werk van hen gezien. Maar in de kunstwereld hebben vooral mannen het voor het zeggen en dat is een feit waar we niet omheen kunnen.

Natuurlijk heeft het te maken met de beperkingen die vrouwen eeuwenlang opgelegd werden. En het is allemaal nog niet eens zo lang geleden: vrouwen konden pas in 1922 bij de Tweede Kamerverkiezingen voor het eerst stemmen. Nog geen honderd jaar geleden dus. En pas in 1956 (!) werd de 'Wet handelingsonbekwaamheid' afgeschaft. Je kunt je er niks meer bij voorstellen, maar vanaf toen mochten getrouwde vrouwen pas een eigen bankrekening openen en zonder toestemming van hun man op reis gaan. Dat is nu gelukkig wel anders, maar we zijn er nog niet.

In 2019 werd de positie van vrouwelijke kunstenaars in de Nederlandse kunstwereld in kaart gebracht. Slechts 13 procent van de kunst in museumzalen is gemaakt door een vrouw. De kunst van vrouwen is maar 2 procent van de omzet van de kunstmarkt. En 10 procent van de internationale galeries vertegenwoordigt geen enkele vrouwelijke kunstenaar.

In deze DADA laten we zien hoe vrouwen in de kunstwereld eeuwenlang buitengesloten werden. Ze werden niet toegelaten op de kunstacademie, ze mochten niet modeltekenen (want naakt!), ze werden niet toegelaten tot schildersverenigingen en konden dus ook niet insturen voor tentoonstellingen. Toch zijn er altijd vrouwelijke kunstenaars geweest die het er niet bij lieten zitten. Ze trotseerden de moeilijkheden, baanden de weg en voegden iets wezenlijks toe aan de kunstwereld waarin veel te lang veel te veel door mannen werd bepaald. In deze DADA hebben we al die vrouwen bij elkaar gebracht. We moesten natuurlijk wel ergens een grens trekken - deze DADA werpt vooral een ander licht op de kunstgeschiedenis. We maakten deze DADA voor iedereen die zijn blik wil bijstellen. In alle tijdperken, in alle kunststromingen is er prachtig werk van vrouwen te ontdekken. Hoog tijd, vind je niet?

Lascaux is een van de belangrijkste archeologische vindplaatsen van de wereld. Bij toeval ontdekt, zoals dat meestal gaat. Door 4 vrienden, net 18 jaar oud. 

Stel je voor ... Je woont in de Dordogne in Frankrijk. Het is 1940. De oorlog is verklaard, maar al het geweld nog op veilige afstand. Een mooie nazomerdag. Je loopt met je hond Robot in het bos. Hij gaat achter een konijn aan, maar die weet te ontsnappen in een gat onder een omgewaaide boom. Je probeert het konijn met steentjes uit het hol te jagen, maar die laat zich niet meer zien. De steentjes vallen zo’n eind naar beneden dat je nieuwsgierig wordt. Je hebt niks bij je om het gat groter te maken. Je gaat later die dag met drie vrienden terug. Met een mes maken jullie het gat groter. Samen halen jullie rotsen, boomwortels en zelfs de resten van een dode ezel uit het gat. Eindelijk is er een smalle opening. Je  wurmt je naar binnen, glijdt van een steile helling af. Als je weer rechtop staat, roep je je vrienden dat het veilig is. Je schijnt ze bij met de lamp die je bij je had. En dan gebeurt het! Als jullie omhoog kijken, zie je wat later de grootste archeologische ontdekking van de eeuw zou worden: stieren, herten, paarden, geschilderd op de grotwanden in zwart, oker en rood. 

“We hoopten een schat te vinden, maar zoiets groots hadden we niet verwacht”, zou een van de vier vrienden later vertellen. “Het was een wonder. Zo groot, zo indrukwekkend, we waren er helemaal van in de war.” 

Indrukwekkend is het zeker. 

En groot ook. 

Je ontdekt het in deze DADA! 

In DADA Black is beautiful laten we zien hoe zwarte mensen in de kunst in de oudheid werden gezien en afgebeeld en hoe in de middeleeuwen sommige heiligen en koninginnen ineens van huidskleur veranderden. We vertellen waarom mensen met een donkere huidskleur vroeger gezien werden als een teken van rijkdom. We vertellen kort over slavernij want zwarte kunst kun je niet los zien van deze afgrijselijke geschiedenis. DADA laat zien hoe de eerste portretten van zwarte mensen verschenen aan het Franse hof en vertelt over de invloed van Afrikaanse kunst op de ontwikkeling van de moderne kunst in Europa rond 1900. We bespreken het werk van Tanner (1859 - 1973), de eerste Afro-Amerikaanse schilder die een internationale carrière opbouwde en van Jean-Michel Basquiat (1960 - 1988), een tijdgenoot van Keith Haring, die in zijn korte maar indrukwekkende loopbaan rond de duizend schilderijen maakte over uitbuiting, racisme en onderdrukking. We laten hedendaagse zwarte kunstenaars zien, zoals Jean Paul Mika (1980) uit Congo en Kiripi Katembo (1979 - 2015), ook uit Congo. Het werk op de cover is van Kehinde Wiley (1977, Amerika).  Een krachtig beeld, en een stevig symbool. 

Met deze set van 6 nummers kun je voordelig kennismaken met DADA. Je ontvangt 6 nummers met 50% korting. 

In dit pakket zitten:

DADA Blauw

DADA Pixel art

DADA Aboriginal

DADA Het kubisme

DADA Stillevens

DADA De farao's

De laatste drie jaargangen maakten we ieder jaar een nummer over een kleur. Zo verscheen eerder DADA Blauw, DADA Rood en DADA Groen. Dit nummer DADA Geel hoort er zeker bij.

Geel is, net als rood, een natuurlijk pigment dat al gebruikt werd in de prehistorie. Het is de kleur van de zon en het had eeuwenlang een positieve betekenis. In het oude Egypte, en later in Griekenland en in het Romeinse rijk werd geel geassocieerd met macht, vreugde, rijkdom en spiritualiteit. Het is de kleur van korenvelden en welvaart. Het was in Azië de kleur van de keizer en het was daar lange tijd zelfs verboden voor gewone mensen om gele kleren te dragen. 

'Geel is een aangename, zachte en vrolijke kleur, maar in de schaduw wordt het snel onaangenaam, en de geringste vermenging maakt het vies, verdrietig, lelijk en van weinig belang.', schreef de beroemde Duitse schrijver Goethe (1749-1832). Naast de zonnige betekenis heeft geel vaak ook een slechte kant. Sommige geelpigmenten zijn giftig en zo kreeg geel een slechte reputatie. Bovendien kon het ook niet op tegen goud, dat alles heeft wat geel ook heeft, maar dan ook nog glimt en glinstert. Geel werd de kleur van verraad, waanzin, immoraliteit en van uitsluiting. Denk aan de jodenster of de gele mantel van Judas. 

Gelukkig is geel is ook de kleur van het jasje van het melkmeisje van Vermeer en de korenvelden van Van Gogh. Die laatste moest er eerst helemaal voor naar Zuid-Franrijk, maar Vermeer zag het licht gewoon in Delft, onder onze eigen Hollandse lage wolkenluchten. Zo ook Rembrandt die op zijn schilderijen de zon kon laten schijnen. Er is dus meer dan genoeg om je op te verheugen in dit geweldige gele nummer van DADA. Geniet ervan met grote gele teugen!

Wie denkt dat sport en kunst niet samengaan, denkt daar misschien na dit bijzondere nummer van DADA toch anders over. Kunst en sport kunnen prima samen. Al was het alleen al om de posters die kunstenaars ontwerpen voor een van de grootste sportevenementen ter wereld. De poster die de beroemde Britse schilder Hockney maakte voor de Olympische van München is daar een mooi voorbeeld van. We gaan terug naar het begin: de Spelen in Griekenland, toen atleten nog tevreden waren met een olijftak. Natuurlijk kijken we ook naar de nieuwe Spelen, die in 1924 weer een tweede leven kregen. We bespreken sportmode en stellen je voor aan de Parijse illustrator Ugo Gattoni (1988) die tekende voor de affiches voor deze Spelen. 

DADA is een tijdschrift voor kinderen van 6 tot 106. Over kunst en kunstgeschiedenis. Zonder advertenties. We maken DADA voor iedereen die verder kijkt dan zijn neus lang is en altijd nieuwsgierig blijft naar hoe het anders kan. Het gaat bij DADA om het plezier van het kijken en dus is iedere DADA zelf ook een plaatje.

Veel plezier met deze DADA over Kunst en Sport (en met de sportzomer)!