Dichter

Door de Russische invasie van Oekraïne werd het ineens opnieuw pijnlijk duidelijk dat vrede en vrijheid nooit vanzelfsprekend zijn. Voor ons leven zonder oorlog gaven mensen hun leven. Nog steeds zijn er mensen bereid hun leven te wagen in vredesoperaties, als vrijheid ergens verdedigd moet worden. Niet iedereen komt weer thuis. Al die mensen worden ieder jaar op 4 mei om 20.00 uur herdacht. We zijn twee minuten stil, luisteren naar de vogels, de taptoe en een toespraak. En omdat niemand het zo goed kan verwoorden als dichters, is dodenherdenking vaak het uitgelezen moment voor een gedicht. Er bestaan prachtige gedichten over de oorlog en de bevrijding. Elk woord raak. En voor wie het wat nieuwer mag, schreven de dichters van DICHTER. nieuw werk. Beeldend kunstenaar Tom Heerschop tekende voor dit nummer. Hij werkte twee maanden aan de tekeningen die je in dit nummer ziet. Een tekening op rol, zo'n 8 meter lang. Prachtig.

Meer dan 40 gedichten van 35 dichters.

Het winternummer gaat over poëzie. Tja, dat moest een keer natuurlijk. Gedichten over dichters en het dichter zijn, waarom poëzie belangrijk is en hoe het moet: gedichten schrijven. Over beroemde dichters & grote voorbeelden, het schrijven, zoeken en vinden.De dichters gingen er eens speciaal voor zitten, op de plek waar ze graag schrijven. Meer dan 50 gedichten van bijna 40 dichters. Met prachtige werkplekportretten van Hendrickje van Dijk.

We zijn met steeds meer mensen en al die mensen gebruiken steeds meer energie. Mijn oma had geen smartphone, die elke dag opgeladen moest worden. Geen duizenden digitale foto's, opgeslagen in een Cloud. En de was droogde niet in een wasdroger, maar gewoon buiten aan de lijn. In de zon of in de wind. En als het regende, duurde het een dagje langer.

Op 29 juli, de dag waarop ik dit tekstje schrijf, is het Earth Overshoot Day. Vanaf 1 januari hebben we wereldwijd al meer voedsel en natuurlijke hulpbronnen verbruikt dan de aarde in twaalf maanden kan voortbrengen. Vanaf vandaag teren we de rest van het jaar op de reserves van de aarde. Dat leidt tot allerlei problemen: van biodiversiteitsverlies tot ontbossing, water- en luchtvervuiling en ophoping van broeikasgassen in de atmosfeer. Dat leidt tot opwarming van het klimaat, met alle gevolgen van dien.

Er zijn natuurlijk mensen die er veel meer verstand van hebben. Klimaatdeskundigen bijvoorbeeld. Greta Thunberg. En die oom met zijn zonnepanelen. Er zijn ook mensen die zeggen dat klimaatverandering niet bestaat. Klimaatontkenners. Thierry Baudet en de buurvrouw van nummer 27. En er zijn mensen die liever de andere kant op kijken. Ook presidenten. Premiers. En andere mensen die de koers bepalen.

Voor dit nummer schreven bijna 45 dichters bijna 60 gedichten over klimaatverandering. Over de oorzaken, de gevolgen en ook over wat we zelf kunnen doen. Een bruikbaar nummer dat het verhaal in 108 bladzijdes op een toegankelijke manier vertelt. Verwoord zoals alleen dichters dat kunnen. We combineerden de gedichten met de wonderlijke plastic wezens van Carolien Adriaansche.

Meer dan 40 dichters aan het woord over boeken: biebboeken, schoolboeken, dagboeken, kleur- (altijdbuitendelijntjes)boeken, vakantieboeken, kinderboeken, luisterboeken & natuurlijk ook open boeken. Gedichten over bestsellers, gouden boekjes, trouwboekjes, reisboeken, griezelboeken, e-boeken, lievelingsboeken, groteavonturenboeken, fotoboeken, stamboeken, moppenboeken, patroonboeken, kookboeken, adresboeken & de mooiste sprookjesboeken.  

Meer dan 55 spiksplinternieuwe gedichten van meer dan 40 dichters over boeken, gecombineerd met prachtige boekbeelden van Su Blackwell & illustraties van Hendrickje van Dijk.

Bijna 40 dichters schreven 55 gedichten over vogels. Een nummer over hoogvliegers, nestverlaters en dwarrelende veertjes op een luchtstroom. Gedichten over zomerluchten en vogelpoten in de sneeuw. Vanaf elke bladzijde fladderen vogels en gedichten je kamer in.

De prachtige vogels in deze DICHTER. vonden we onder andere in de collectie van het Rijksmuseum in Amsterdam. In de Rijksstudio, de digitale beeldbank van het Rijks, hebben we ze opgeslagen in de verzameling DICHTER. de lucht is van de vogels. Je kunt de afbeeldingen daar gratis downloaden. Natuurlijk mocht ook het wereldberoemde schilderij 'Het Puttertje' van de schilder Carel Fabritius (1622 - 1654) uit de collectie van het Museum het Mauritshuis in Den Haag niet ontbreken. Op de site van het museum staat een prachtige online presentatie die de moeite waard is om te bekijken. In de collectie van de Koninklijke Bibliotheek vonden we het boek 'Nederlandsche vogelen' van Nozeman en Sepp, de eerste geïllustreerde vogelgids die ooit in Nederland werd gepubliceerd. Deze werd tussen 1770 en 1829 in vijf delen uitgegeven. Je kunt het boek op de site van de KB online doorbladeren (doen hoor!)

In deze DICHTER. staan ook vogels uit het boek 'The Birds of America'. Dat boek werd geschreven door John James Audubon (1785 -1851) en gepubliceerd tussen 1827 en 1838 in Edinburgh en Londen. Het boek, met 435 handgekleurde platen, is een van de grootste en kostbaarste publicaties ooit. (In 2010 werd er bij Sotheby's in Londen een exemplaar geveild voor 11,5 miljoen dollar!)

Het Teylers Museum in Haarlem kocht destijds al een exemplaar. In het boek staan ook vogels die nu uitgestorven zijn, zoals de carolinaparkiet, de trekduif en de labradoreend. Een paar vogels in deze DICHTER. zijn getekend door Elizabeth Gould  (1804-1841) voor het boek 'Birds of Australia', dat verscheen tussen 1840 en 1848 en werd geschreven door haar man John Gould (1804-1881). Dat boek zit ook in de collectie van het Teylers Museum - ook online door te bladeren. En tussen al die eeuwenoude, maar nog steeds prachtige vogels staan kriskras door deze hele DICHTER. de vogels onze lezers en abonnees speciaal voor DICHTER. tekenden en opstuurden.  

Meer dan 45 gedichten van meer dan 30 dichters over vrouwen aan wie je gerust een voorbeeld kunt nemen. Over vrouwen die wetswijzigingen voorbereiden en zorgen dat die aangenomen worden, over vrouwen die besluiten nooit, nooit bang te zijn, zelfs niet als ze het wel zijn, en vrouwen die op de vlucht voor hun leven uren naast een zinkend bootje zwemmen om het leven van de andere mensen in het bootje te redden. Over vrouwen die berekeningen maken voor de maanlanding maar niet welkom zijn in de kantine. Over vrouwen die bomen planten, miljoenen bomen, en zo niet alleen het milieu redden, maar ook het leven van duizenden arme vrouwen in Kenia. Over vrouwen die wel de veilige haven invaren en vrouwen die weigeren in de bus op te staan voor een ander. Over vrouwen kortom, die het stuur zelf in handen nemen en leven met het grootzeil op.

Dichters aan het woord over het leven en werk van Aletta Jacobs, Maria Montessori, Truus Wijsmuller, Amelia Earhart, Corry Tendeloo, Frida Kahlo, Astrid Lindgren, Annie M.G. Schmidt, Louise Bourgeois, Rosa Parks, Katherine Johnson, Oriana Fallaci, Wangari Maathai, Gloria Wekker, Angela Merkel, Kamala Harris, Rebecca Gomperts, Willemijn Verloop, Tarana Burke, Fadumo Dayib, Barbara Kathmann, Manal al-Sharif, Eva Meijer, Carola Rackete, Malala Yousafzai, Yusra Mardini en Greta Thurnberg.

Meer dan 58 gedichten van meer dan 50 dichters over alles wat de moeite waard is om te vieren. Met dit nummer begonnen we aan onze zesde jaargang en dat was natuurlijk gerust een taartje waard! Een groot feestnummer met gedichten over kleine feestjes voor twee, pompoenkoetsen en tromgeroffel, een zwemdiplomaaaaa, de zon voor het eerst boven het dak uit en nieuwe schoenen. 

Voor dit nummer vertelde dichter Joke van Leeuwen in dit blog over haar feestvoorkeuren ;-) Leuk extra: bij het blog staat een wallpaper met de feestelijke fanfare van illustratie Mieke Driessen voor je telefoon.  

Deze DICHTER. gaat over geloof. Het geloof met een hoofdletter G, maar ook het geloof in jezelf, in de liefde of dat alles altijd weer goedkomt. Gedichten over sprookjes en grote woorden waarin je moet geloven. Vers van de schrijftafel: meer dan 50 spiksplinternieuwe gedichten van bijna 40 dichters.  

De rots

geloof in de zon
en geloof in de maan
geloof in de rots
die de zee kan weerstaan

geloof in het leven
geloof in jezelf
geloof in de sterren
aan het hemelgewelf

geloof je het antwoord?
begrijp je de vraag?
geloof in de toekomst
maar doe het vandaag

Bert van den Helder
uit DICHTER. 20 geloof 

Dit nummer van DICHTER. gaat over de nacht. Die is van de poëzie; dat wisten we al. Maar in dit nummer maken we er even een punt van ;-) Het tijdstip waarop nachtuilen en -burgemeesters zich roeren, dromen en demonen toeslaan, krokodillen onder het bed vandaan kruipen, sterren hun sporen trekken én het stof van een bewogen dag neerslaat. Als de dag de ratio is, dan is de nacht van ons.

Met prachtige illustraties van Lieke van der Vorst van Liekeland en haarscherpe foto’s van de nachthemel, van de satellieten van de NASA.

Een voorproefje:

Poolster

Als het echt stil is 
en aardedonker 
ga je uit je bed 
 
het licht naast de poolster 
is het oudste dat je 
met je blote oog kunt zien 
 
een dino keek al naar dit licht 
en mijn opa vertelde
hoe je moet sluipen in de nacht 
 
zet de deur op een kier 
voor de oude sterren 
en neem een deken mee. 

gedicht: Kasper Peters

In dit nummer lees je 50 gedichten over de Canon van Nederland - de lijst van 50 thema's die chronologisch een samenvatting geeft van de geschiedenis van Nederland. Eens in de zoveel jaar bekijkt een commissie de lijst opnieuw, in 2020 voor het laatst. Op de site www.canonvannederland.nl staat die nieuwe canon. Handig als je tijdens het lezen van deze DICHTER even wilt opzoeken hoe het ook alweer precies zat. Als je op school zit, krijg je les over de canon (en met een beetje geluk, van iemand die ook van geschiedenis houdt). Omdat dichters alles toch weer op een andere manier zien en verwoorden, maakten we deze DICHTER. Dichters schreven gedichten over de 50 onderwerpen van de canon. Ook leuk als je niet meer in de klas zit ;-)  

Na alle getallen en statistieken over corona gaven wij het woord aan de dichters. We maakten het nummer na het applaus voor de zorg in maart 2020, vanuit de behoefte iets tastbaars bij te dragen. Iets wat zou blijven als het applaus wegviel. Troost, houvast, een adempauze. Het nummer verscheen in april 2020 en is nu een prachtig tijdsdocument. Grote namen en aanstormend talent dichten over het virus. Verwoord zoals alleen dichters dat kunnen. Bijna 60 gedichten van meer dan 40 dichters. De zachte binnenwereld in de prachtige tekeningen van Leandra du Pau sluit er naadloos op aan. 

Een voorproefje:

op alles voorbereid

op alles voorbereid, was ik
van zomer- terug naar wintertijd
op andere school en nieuwe vrienden
af en toe de weg kwijtraken
op de pijn van anders zijn
op alles altijd voorbereid
op climate-change en hoogtevrees
op niet geslaagd of voor het eerst
op langverwacht en niet gekomen
't wereldvreemde ongewone
en vroegerdingen missen
op alles voorbereid, dacht ik
zelfs de meest onaangename
schaamte, maar niet op deze
voor kuchen, hoesten, niezen
dat we zouden moeten kiezen
wie we bij ons houden
minstens anderhalve meter
dat ruimte kan benauwen
op afstand van elkaar, op alles
altijd voorbereid geweest,
maar niet dit ongewisse
hoelang, wanneer en waar

gedicht: Kate Schlingemann
uit: DICHTER. 16 corona - de wereld staat stil en op zijn kop

Deze DICHTER. gaat over de tijd en de toekomst. Gedichten over alles wat je later kunt gaan doen, over wolken warm water, klimaatverandering en 1 januari (de dag waarop ieder jaar weer opnieuw de toekomst begint). Gedichten over alles wat morgen mag, en over al je gisterens. Meer dan 50 gedichten van meer dan 35 dichters. Grote namen en aanstormend talent.

Geef je les? Dichter en schrijfdocent Linda Vogelesang schreef in opdracht van Bibliotheek Brummen  lesbrieven. Gratis te downloaden. Dat kan hier. 

Vandaag

Hoera, het is vandaag!
Dat moet gevierd. Mijn vader heeft het hele huis versierd
en appeltaart gehaald voor hem en mij.
Met slagroom, want vandaag is zo voorbij.
De appeltaart gaat op, 
er wordt geen kruimel van bewaard,
want morgen is het weer vandaag,
maar dan met mokkataart.

Bette Westera
uit DICHTER. 15 de toekomst is nu

In deze DICHTER. zit geluk ...
Je leert op school rekenen. Lezen. Spellen. Hoeveel provincies Nederland heeft en hoe je moet samenwerken. Maar wie leert je hoe je gelukkig kunt worden? In dit nummer van DICHTER. gaat het over allerlei manieren waarop je kunt leren om gelukkig te zijn. En het is vaak niet eens zo ingewikkeld als je misschien denkt ;-) Zo leer je dat het belangrijk is om regelmatig de natuur in te gaan. Lekker naar bomen kijken. Dat je iedere dag moet bewegen. Dat vindt je lijf fijn. En dat je tijd moet maken voor mensen om wie je geeft. Je kunt het geluk een handje helpen door een lijstje te maken van dingen waar je dankbaar voor bent. Waardevolle lessen. Over geluk. Door dichters verwoord.

Geluksvogel 

Vang het geluk. Voorzichtig
met de vleugels, gebruik een vlindernet.

Stop het in een fles. Let op, geen glas!
Geluk zingt hoog en houdt van scherven.

Nu heb je dus geluk. Eet taart
geef het wat kruimels. Huil ook

om al die dagen zonder, geluk drinkt 
tranen. Kijk hoe het droomt

vliegen wil, blijft. Wees blij. 
Zeg: ik heb het geluk gevonden.

Greetje Kruidhof
uit: DICHTER. 14 Geluk

Deze DICHTER. gaat over dementie. Geen makkelijk onderwerp, maar dat is de ziekte ook niet. Steeds meer mensen krijgen er mee te maken. Zo zacht zag je DICHTER. nog nooit. Veertig dichters verwoorden de verwarring, het vergeten, het verdwalen en verspreken. De veranderingen, het verlies. Het verdriet. Gedichten over vasthouden, vrijlaten en verder gaan. Verwoord zoals alleen dichters dat kunnen ... Gemaakt voor iedereen van 6 tot 106 die met de ziekte te maken krijgt. De titel Te leven en dat leven te vergeten is een dichtregel uit een gedicht dat Joke van Leeuwen schreef voor deze DICHTER.

We maakten het nummer op verzoek van mensen die in de zorg werken en mantelzorgers. Het is een samenwerking met Alzheimer Nederland en dementie.nl Nicci Gerrard (van het beroemde schrijversduo Nicci French) schreef het voorwoord.

Een voorproefje:

Te leven en dat leven te vergeten
met zijn gedonderjaag en doe-maar-dik
voorgoed verstrikt geraakt in eigen ik
en toch weer kleren aan en toch weer eten.

En in het hoofd een weggedreven weten
en in de ogen die verdwaalde blik
van vaag verbazen, van onvaste schrik
om wie er op bezoek zijn, hoe die heten.

Zij die hun namen kennen schuiven aan
en zitten daar van levenslust te blaken.
De zinnen die op de repeatknop staan

proberen ze welwillend af te maken.
Een kus voordat ze weer naar buiten gaan.
Zo vluchtig even een bestaan aanraken.

Joke van Leeuwen
uit: DICHTER. 13 Te leven en dat leven te vergeten

Gedichten over verzamelingen en alles wat de moeite waard is om te bewaren. Bijna 50 gedichten van meer dan 30 dichters over geheimen en teruggevonden schatten in vergeten schoenendozen. Over tijdmachines, zoldervondsten en herinnerdingen: een nummer om te bewaren. Het voorwoord werd geschreven door Wiel Kusters. De fantastische illustraties zijn gemaakt door Tineke Meirink.

Een voorproefje:

Verzameling

Wat ik verzameld heb
kreeg ik van jou -
moed om te durven
wat moet, krachten

gespaard om te wachten
met durven
en te bedaren,
tellen en turven,
rust te bewaren.

Wiel Kusters
uit: DICHTER. 11 Bewaard