Shop

De eerste elektronische computer werd in Engeland gebouwd in 1943, tijdens de Tweede Wereldoorlog en gebruikt om geheime codes te ontcijferen. De eerste computer heette Colossus en was (de naam zegt het al) kolossaal groot, zeker een paar klaslokalen. Je kunt ‘m tegenwoordig nog bekijken in the National Museum of Computing, in Bletchley Park, in de buurt van Londen. Herbouwd en weer helemaal werkend!

Met de komst van de personal computer veranderde alles. De eerste Mac kwam in 1984 op de markt. Het allereerste nummer van DADA, (nummer 0, over Mondriaan) werd geschreven op een Mac die je hierboven ziet. Nu heel beige en hopeloos oud en klein, maar toen behoorlijk hip en snel hoor. We werken trouwens nog steeds op Mac maar wel op de nieuwste verie en op een (veeeeeeel) groter scherm. Al die computers, beeldschermen en snelle ontwikkelingen lieten hun sporen na. In de samenleving, in de ruimtevaart en natuurlijk ook in de kunst. Hoe? Dat lees je in ons nieuwste nummer van DADA over Pixel Art. 

We gaan terug naar het begin en laten je de ontwikkelingen in de games zien. Van Pong, het allereerste videospel, uit 1972, tot Minecraft en De legende van Zelda, volgens kenners de beste spellenreeks die er ooit gemaakt is. Omdat de beeldschermen nog niet zo mooi en goed waren als nu, zag alles er gekarteld en gepixeld uit. Die nieuwe vreemde pixelwereld vormde voor veel kunstenaars en architecten een nieuwe inspiratiebron voor hun vormentaal. We zien het in street art, in architectuur en zelfs in de glas-in-loodramen in de beroemde Dom van Keulen in Duitsland.

En als je het eenmaal ziet, zie je het overal. We springen terug in de tijd en laten je zien hoe er ook toen al pixel art was, die toen natuurlijk nog geen pixel art genoemd werd. Een nummer met werk van Mondriaan, Roy Liechtenstein en Space Invader. Over Gerhard Richter, een 18e eeuwse matrashoes uit de Maghreb  en de Pixel Boxes van Angela Bulloch. Adam Lister, eBoy en Shawn Smith, de kunstenaar van de gorilla op de cover.

In dit nummer reizen we naar de andere kant van de wereld. Naar Australië, om precies te zijn. De Aboriginals zijn de oorspronkelijke bewoners. Al meer dan 30.000 jaar geven ze hun kennis en cultuur van generatie op generatie door. Beeldende kunst, dans, songlines: alles gaat over de verhalen van de voorouders. Verhalen over het ontstaan van de aarde. Voor ons aan de andere kant van de wereld lijkt Aboriginalkunst vaak abstract. Zigzaglijnen, stippellijnen, arceringen en cirkels zijn bekend voor westerse ogen die al een eeuw gewend is aan non-figuratieve kunst. Maar Aboriginalkunst is niet abstract: zo staat een stippellijn vaak symbool voor een dagreis en een cirkel voor een waterbron. De tekens en symbolen uit de beeldtaal van Aboriginalkunst gaan over het territory - het land en de eeuwenoude mythen die daar bij horen. Wie Aboriginalkunst bekijkt, reist door verschillende gebieden, zoals de honderden verschillende clans die samenleven op dit eiland-continent nog steeds regelmatig doen. Je doorkruist dorre woestijnen en groene bossen, steekt bergen over en bevaart rivieren. Je kruist paden met kangoeroes, ziet leguanen en varanen en met een beetje geluk kom je zelfs de mythische regenboogslang op het spoor. Aboriginalkunstenaars houden hun cultuur al tienduizenden jaren onafgebroken levend – uniek in de wereld – maar dat betekent niet dat er geen vernieuwingen zijn. Aboriginalkunst is altijd een subtiele mix van traditie en moderniteit.

Dankzij hedendaagse kunstenaars heeft Aboriginalkunst niet alleen een lang verleden, maar ook een toekomst. Toen de eerste kolonisten eind 18e eeuw aankwamen, leefden er tussen de 315.000 en de 750.000 mensen in Australië. In 2006 werd het aantal inheemsen door het Australian Bureau of Statistics geschat op 517.200: en dat is maar 2,5% van de totale bevolking van Australië. In 1976 nam de Australische overheid de Land Rights Act aan. Dit houdt in dat Aboriginals kunnen onderhandelen met de overheid over land. Als Aboriginalrechten op het land zijn bewezen, mag het land niet worden veranderd. Dit is van belang, want Aboriginals zijn onlosmakelijk verbonden met het land. Er komt steeds meer aandacht en respect voor het erfgoed van de Aboriginals. Zo is Uluru, een enorme rotsformatie in de outback van Australië, een van de bekendste toeristische attracties. Voor de Aboriginalclan Anangu is het een heilige plaats. Sinds 1985 zijn ze weer eigenaar, maar het beklimmen is pas sinds 2019 verboden. Er is nog een wereld te winnen dus. 

In deze DADA staat de kleur rood centraal. We reizen door de tijd en naar alle hoeken van de hele wereld voor kunst waarin rood de hoofdrol speelt. Het is geen chronologische, maar een thematische benadering. Zo staan in deze DADA een fresco uit Pompeï en een Japanse prent bij elkaar, en bespreken we een klassiek schilderij in hetzelfde artikel als street art. We laten schilderkunst zien, en beelden, films, installaties, glas in lood, etsen en architectuur. Een reis door de kunstgeschiedenis die je zeker wilt maken. Met werk van onder andere Rothko, Chiharu Shiota André Derain, Andy Warhol, Cy Twombly, Dante Gabriel Rossetti, Kees van Dongen en Marc Chagall.

Meer dan 58 gedichten van meer dan 50 dichters over alles wat de moeite waard is om te vieren. Met dit nummer begonnen we aan onze zesde jaargang en dat was natuurlijk gerust een taartje waard! Een groot feestnummer met gedichten over kleine feestjes voor twee, pompoenkoetsen en tromgeroffel, een zwemdiplomaaaaa, de zon voor het eerst boven het dak uit en nieuwe schoenen. 

Voor dit nummer vertelde dichter Joke van Leeuwen in dit blog over haar feestvoorkeuren ;-) Leuk extra: bij het blog staat een wallpaper met de feestelijke fanfare van illustratie Mieke Driessen voor je telefoon.  

Lees het blog over dit nummer klik hier

In december 1936 opende in het Museum of Modern Art (MoMA) in New York de tentoonstelling 'Fantastische kunst, dada, surrealisme'. Naast het werk van Duchamp, Dalí, Magritte en Miró was er ook werk te zien van een kunstenaar die 400 jaar eerder werd geboren. Bezoekers van het museum kwamen voor nieuw werk van hedendaagse kunstenaars, maar stonden vertwijfeld te kijken naar vijf werken van een zekere Arcimboldo van wie ze nog nooit hadden gehoord. Stillevens, geschilderd met fruit, groenten, dieren en allerhande voorwerpen, maar die, als je ze beter bekeek, wonderbaarlijke portretten vormden. Deze zogenaamde compositieportretten behoren nu tot de beroemdste schilderijen uit de kunstgeschiedenis. Het werk van Arcimboldo (1527 - 1593) was een belangrijke inspiratiebron voor de surrealisten. Dalí noemde Arcimboldo zelfs de vader van het surrealisme. Door de nieuwe belangstelling van de surrealisten stond het werk van Arcimboldo weer opnieuw in het middelpunt van de belangstelling. Het is tegenwoordig weer helemaal terug en inspireert moderne en hedendaagse kunstenaars. Dat de kunst van Arcimboldo doorwerkt tot de dag van vandaag, komt ook omdat alle geheimen nog niet zijn ontrafeld. Er zijn heel veel interpretaties mogelijk en ze lopen soms ook door elkaar heen. Het werk is grappig en speels maar heeft soms ook een politieke functie. Er spreekt een grote liefde voor de natuur uit, maar ook een voorliefde voor het groteske en het monsterlijke. Door de gezichten in de compositieportretten te schilderen met bloemen en blaadjes, en fruit en groente te schilderen, laat Arcimboldo zien dat de mens, die sinds de Renaissance lang heeft geloofd dat hij in het middelpunt van de wereld staat, uiteindelijk slechts een klein onderdeel is van een groter geheel dat hem overstijgt. Als je alle planten, bloemen en dieren van de compositieportretten zou weghalen, zou er niet veel overblijven. Zo beschouwd heeft het werk van Arcimboldo ook zeker een diepere betekenis. De oude meester blijft verrassen. Gek genoeg zijn er geen Nederlandse publicaties over Arcimboldo. Gelukkig is er nu deze DADA.

Een meisje in zwart-wit laat een felrode ballon in de vorm van een hartje los. Een nepbiljet van £ 10 met de afbeelding van Lady Diana. Een olieverfschilderij van vier meter breed over het Brits parlement waarop de parlementsleden apen zijn. Muurschilderingen op de muur die Palestina van Israël scheidt. Een man gooit een boeket bloemen. Een gigantisch, macaber pretpark? Allemaal werk van de Engelse street art kunstenaar Banksy. Een van de meest bekende kunstenaars van het moment. En een van de meest onbekende ;-) Wie kat en muis (of rat, zijn lievelingsdier ;-) speelt met de politie, staat liever niet in de schijnwerpers. Banksy hoeft zijn werk niet meer te signeren: zijn stijl is zo uniek dat zijn werk meteen herkend wordt. Wat 'maakt' een Banksy een Banksy? Je zult zien dat hij in zijn werk altijd zoekt naar het meest belangrijke en naar een manier om het werk te laten opvallen op straat. Naast beeld gebruikt Banksy ook vaak tekst - meestal woordspelingen. De eerste Amerikaanse graffitikunstenaars noemden zichzelf graffiti-schrijvers, en Banksy lijkt deze oorsprong niet te zijn vergeten. Hij speelt graag met woorden, bouwt slogans om, en zoekt nieuwe formuleringen. Zijn werk daagt de gevestigde orde uit: de multinationals, de grote bedrijven, politici en adverteerders ... Banksy maakt zijn werk met een kinderziel - een leeftijd waarop alles mogelijk lijkt - en een spuitbus. In het werk op de voorkant van deze DADA staat de tekst 'Graffiti is een misdaad'. In deze DADA is graffiti kunst. Kunst die een belangrijke rol speelt in het maatschappelijk debat over onderwerpen waar we het eigenlijk liever niet over hebben. Moeilijke onderwerpen als kinderarbeid, dierenrechten, klimaatverandering, en hoe we in dit rijke deel van de wereld omgaan met vluchtelingen en migranten. De problemen van de moderne consumptiemaatschappij, het massatoerisme, de bezetting van de Palestijnse gebieden en hoe alles altijd steeds weer om geld draait, ook in de kunstwereld. Het werk van Banksy brengt tegenwoordig recordbedragen op. Met dat geld doet hij weer dingen waar hij in gelooft. Zo bouwde hij een hotel naast de muur in de Palestijnse gebieden en kocht hij onlangs een boot voor een organisatie die vluchtelingen redt uit de Middellandse Zee. In de documentaire 'Exit through the gift shop' zegt Banksy: 'And suddenly it was about the money. But it never was. It never was about the money'. Een andere veelzeggende uitspraak van hem: 'Ons straatbeeld is ontsierd door bedrijven die gigantische slogans op gebouwen en bussen zetten om ons het gevoel te geven dat we niks voorstellen, tenzij we hun spullen kopen. Ze schreeuwen hun boodschap vanaf elk beschikbaar oppervlak naar ons, maar we hebben nooit het recht om te antwoorden. Zij zijn de oorlog begonnen, en wij vechten op de muur terug. Sommige mensen gaan bij de politie omdat ze de wereld willen verbeteren. Anderen worden street art kunstenaars omdat ze de wereld willen verbeteren'. 

Dit nummer van DICHTER. gaat over de nacht. Die is van de poëzie; dat wisten we al. Maar in dit nummer maken we er even een punt van ;-) Het tijdstip waarop nachtuilen en -burgemeesters zich roeren, dromen en demonen toeslaan, krokodillen onder het bed vandaan kruipen, sterren hun sporen trekken én het stof van een bewogen dag neerslaat. Als de dag de ratio is, dan is de nacht van ons.

Met prachtige illustraties van Lieke van der Vorst van Liekeland en haarscherpe foto’s van de nachthemel, van de satellieten van de NASA.

Een voorproefje:

Poolster

Als het echt stil is 
en aardedonker 
ga je uit je bed 
 
het licht naast de poolster 
is het oudste dat je 
met je blote oog kunt zien 
 
een dino keek al naar dit licht 
en mijn opa vertelde
hoe je moet sluipen in de nacht 
 
zet de deur op een kier 
voor de oude sterren 
en neem een deken mee. 

gedicht: Kasper Peters

In dit nummer lees je 50 gedichten over de Canon van Nederland - de lijst van 50 thema's die chronologisch een samenvatting geeft van de geschiedenis van Nederland. Eens in de zoveel jaar bekijkt een commissie de lijst opnieuw, in 2020 voor het laatst. Op de site www.canonvannederland.nl staat die nieuwe canon. Handig als je tijdens het lezen van deze DICHTER even wilt opzoeken hoe het ook alweer precies zat. Als je op school zit, krijg je les over de canon (en met een beetje geluk, van iemand die ook van geschiedenis houdt). Omdat dichters alles toch weer op een andere manier zien en verwoorden, maakten we deze DICHTER. Dichters schreven gedichten over de 50 onderwerpen van de canon. Ook leuk als je niet meer in de klas zit ;-)  

Lees het blog over dit nummer klik hier

Na alle getallen en statistieken over corona gaven wij het woord aan de dichters. We maakten het nummer na het applaus voor de zorg in maart 2020, vanuit de behoefte iets tastbaars bij te dragen. Iets wat zou blijven als het applaus wegviel. Troost, houvast, een adempauze. Het nummer verscheen in april 2020 en is nu een prachtig tijdsdocument. Grote namen en aanstormend talent dichten over het virus. Verwoord zoals alleen dichters dat kunnen. Bijna 60 gedichten van meer dan 40 dichters. De zachte binnenwereld in de prachtige tekeningen van Leandra du Pau sluit er naadloos op aan. 

Een voorproefje:

op alles voorbereid

op alles voorbereid, was ik
van zomer- terug naar wintertijd
op andere school en nieuwe vrienden
af en toe de weg kwijtraken
op de pijn van anders zijn
op alles altijd voorbereid
op climate-change en hoogtevrees
op niet geslaagd of voor het eerst
op langverwacht en niet gekomen
't wereldvreemde ongewone
en vroegerdingen missen
op alles voorbereid, dacht ik
zelfs de meest onaangename
schaamte, maar niet op deze
voor kuchen, hoesten, niezen
dat we zouden moeten kiezen
wie we bij ons houden
minstens anderhalve meter
dat ruimte kan benauwen
op afstand van elkaar, op alles
altijd voorbereid geweest,
maar niet dit ongewisse
hoelang, wanneer en waar

gedicht: Kate Schlingemann
uit: DICHTER. 16 corona - de wereld staat stil en op zijn kop

Lees het blog over dit nummer klik hier

Deze DICHTER. gaat over de tijd en de toekomst. Gedichten over alles wat je later kunt gaan doen, over wolken warm water, klimaatverandering en 1 januari (de dag waarop ieder jaar weer opnieuw de toekomst begint). Gedichten over alles wat morgen mag, en over al je gisterens. Meer dan 50 gedichten van meer dan 35 dichters. Grote namen en aanstormend talent.

Geef je les? Dichter en schrijfdocent Linda Vogelesang schreef in opdracht van Bibliotheek Brummen  lesbrieven. Gratis te downloaden. Dat kan hier. 

Vandaag

Hoera, het is vandaag!
Dat moet gevierd. Mijn vader heeft het hele huis versierd
en appeltaart gehaald voor hem en mij.
Met slagroom, want vandaag is zo voorbij.
De appeltaart gaat op, 
er wordt geen kruimel van bewaard,
want morgen is het weer vandaag,
maar dan met mokkataart.

Bette Westera
uit DICHTER. 15 de toekomst is nu

Niki de Saint Phalle (1930-2002) werd wereldberoemd met haar vrolijke Nana’s: kleurige vrouwenbeelden, die soms zo groot waren dat ze er in kon wonen. Ze was een van de meest bekende kunstenaars van de vorige eeuw. Een eigenzinnige kunstenaar die vastbesloten was haar eigen leven te leven. Ze realiseerde grote bouwprojecten die ze vaak ook zelf financierde met werk in oplage of haar eigen parfumlijn. Een vrouw die haar mannetje stond in het mannengezelschap dat de kunstwereld domineerde. Nana power, noemde ze dat zelf. In deze DADA vertellen we haar levensverhaal en laten we haar werk zien. We maakten deze DADA samen met Museum Beelden aan Zee, die zelf ook een prachtige Nana van Niki de Saint Phalle in hun collectie hebben. 

Gedichten over verzamelingen en alles wat de moeite waard is om te bewaren. Bijna 50 gedichten van meer dan 30 dichters over geheimen en teruggevonden schatten in vergeten schoenendozen. Over tijdmachines, zoldervondsten en herinnerdingen: een nummer om te bewaren. Het voorwoord werd geschreven door Wiel Kusters. De fantastische illustraties zijn gemaakt door Tineke Meirink.

Een voorproefje:

Verzameling

Wat ik verzameld heb
kreeg ik van jou -
moed om te durven
wat moet, krachten

gespaard om te wachten
met durven
en te bedaren,
tellen en turven,
rust te bewaren.

Wiel Kusters
uit: DICHTER. 11 Bewaard

Drie jaar nadat Frida Kahlo werd geboren, begon de Mexicaanse Revolutie die uiteindelijk de dictator Díaz ten val zou brengen. Na de eeuwenlange koloniale overheersing en dertig jaar dictatuur was er dan eindelijk een nieuw Mexico. Een nieuwe toekomst en een nieuwe samenleving waarin alles mogelijk was. De Mexicaanse kunstenaar Frida Kahlo (1907 - 1954) geloofde er heilig in. Ze was trots op haar afkomst, politiek betrokken en actief als lid van de PCM, de Communistische Partij van Mexico. Net als haar man, Diego Rivera, een kunstenaar die beroemd werd door zijn grote muurschilderingen. In opdracht van de Mexicaanse overheid schilderde Rivera muurschilderingen over de bevolking, de tradities en de rijke geschiedenis van zijn geboorteland. Die muurschilderingen waren bedoeld voor het volk, en moesten het leven van de hardwerkende Mexicanen en dat van de inheemse Mexicaanse bevolking weerspiegelen. Frida en Diego gaven ook les op De Esmeralda, een socialistische school die toegankelijk was voor iedereen. De staat betaalde het lesmateriaal. Vooral kunstenaars gaven er les en leerlingen werden aangespooord hun eigen talent te ontwikkelen. In het nieuwe Mexico was plaats voor iedereen. Het was het enige land waar Frida wilde wonen. Toen ze voor een tentoonstelling een tijdje in Parijs verbleef, was ze niet onder de indruk van de wereldberoemde stad. Ze verbaasde zich er vooral over dat mensen zo klein behuisd waren. Een ander groot voordeel van Mexico: er was daar ook letterlijk veel meer ruimte. Ze was ook niet bepaald onder de indruk van de Verenigde Staten. Ze zag niets in de American way of life - een levensstijl waarin alles om succes draaide. Ze had een hekel aan de luxe feesten in een tijd waarin veel mensen maar met moeite het hoofd boven water konden houden. Een gedreven vrouw dus, en ook een die zelf haar boontjes wilde doppen. Ze was overtuigd van haar eigen ideeën en verwerkte die ook in haar werk. Ze stond lang in de schaduw van haar beroemde man, die overigens altijd steeds weer benadrukte dat van hen twee, vooral Frida de echte kunstenaar was. Tijdens de opening van de tentoonstelling zei hij het volgende over haar: "Ik beveel u haar aan, niet als haar man, maar als een enthousiast bewonderaar van haar werk, dat zowel scherp als teder is, dat hard is als staal en tegelijkertijd zo delicaat als een vlindervleugel, dat aanbiddelijk is als een mooie glimlach en zo wreed als de bitterheid van het leven".

Veel plezier met deze DADA over Frida Kahlo, vol met kunst met vlindervleugels.

In deze DICHTER. lees je het beste van de dichters van DICHTER. (volgens de dichters ;-) De gedichten waar ze wereldberoemd mee zijn in Nederland en Vlaanderen. Verzoeknummers waar nog steeds & altijd om gevraagd wordt. De klassiekers dus. Het beste van de dichters van DICHTER. dus. Met een knipoog. Coen Bouwstra maakte het beeld - een bijzondere wereld van papier.

Een voorproefje:

Eerste woord

Mijn eerste woord was r aa m
Het hing in de eerste klas
vlak onder het raam
Later zag ik ook d eu r.

Je kon naar buiten
dan waren de woorden weg
maar hun beeld zweefde
nog in mijn hoofd.

Ik leerde dat de letters
van het woord vrij
konden fladderen
maar deze bleven samen.

Tot ik een naam
gaf aan bijna alle
dingen in de klas.
Het raam ging open staan.

Remco Ekkers
uit: DICHTER. 10 het beste van de dichters van DICHTER

Vriendschap is geen illusie maar een mooi onderwerp voor DICHTER. Meer dan 35 dichters schreven iets minder dan 70 gedichten. Gemaakt voor BFF’s, hartsvriendinnen, bloedbroeders en echte vrienden. Online - Offline. Van je vrienden moet je het hebben en vrienden heb je natuurlijk nooit genoeg. Zelfs verre vrienden zijn vaak toch veeeeeel beter dan goede buren hoor. Je leest het allemaal in deze DICHTER. En mocht het ooit eens fout gaan in de vriendschap, dan maak je het met sommige gedichten uit deze DICHTER. meteen weer goed. Bijvoorbeeld met deze:

Sorry

Er is iets wat ik zeggen wil, 
mijn allerbeste vriend;
je wilt me niet meer spreken 
en dat heb ik echt verdiend.
Het spijt me want
je mijdt me en
ik mis je vriendschap erg:
niet zomaar 
een klein heuveltje, 
ik mis je best een berg.

Liz Ditters
uit: DICHTER. 9 vriendschap