Een bloemlezing met gedichten voor als het leven kantelt.
Gedichten voor wie ontroostbaar is of was. Met onder andere gedichten over verder kunnen, moeten, mogen, ook als dat ondenkbaar lijkt en nauwelijks op te brengen is. We maakten het boek in 2020, tijdens de lockdowns. Een zee van tijd om een gat in de dag te kunnen lezen en eindeloos na te kunnen denken over de kleur van elk puntje op elke i. Al die tijd en aandacht zie je terug in het boek.
Wie en waarom
Mia Goes: ‘Toen mijn moeder stierf, liet de begrafenisondernemer bij zijn eerste bezoek een pdf'je achter met dichtregels die we konden kiezen voor de kaart. Zonder de naam van de dichters, lukraak geroofd. Ik herkende de dichtregels. Prachtige klassiekers. Elk woord raak. Zeven maal om de aarde te gaan. O, als ik dood zal, dood zal zijn. Niet het scheiden doet zo'n pijn, / maar het afgesneden zijn. Ida Gerhardt. J.H. Leopold. M. Vasalis. Herman de Coninck schreef het al: 'Zo helpt poëzie'. Toen had ik dood gewoon gaan hemelen op mijn nachtkastje willen hebben, maar het bestond nog niet. Ik zocht alle bundels in de bibliotheek van Plint af. Zo ontdekte ik Bert Schierbeek bijvoorbeeld. Zijn eerste vrouw overleed bij een auto-ongeluk. Er volgde eerst een lange tijd van rouw, niets en stilte, en daarna in 1972 de bundel De deur met prachtige gedichten waarin hij afscheid van haar neemt.
ik denk
als het regent
laat ze niet nat worden
en als het stormt
vat ze geen kou
en ik denk ook
dat dat denken
niet helpt
want je wordt nooit meer
nat noch vat je een kou
want het regent
noch waait ooit
meer voor jou
Bert Schierbeek
uit: De deur, De Bezige Bij, 1972.
Toen ik later dichter Jos van Hest en zijn man Jan ter Heide goed leerde kennen, nam het plan vorm aan. Ik ken niemand die zoveel gedichten in zijn hoofd heeft als Jos. En niemand met zoveel bundels thuis, want Jos zegt altijd "een bundel kan beter bij mij zijn dan hier".
We begonnen met de eerste gedichten. Lazen. Mailden. Dachten. Lazen. Kwamen samen om de selectie te bespreken. Steeds netjes met 1,5 meter afstand tussen de tafels. Lisette Wiegers schoof aan. Zij deed de eindredactie. Beerd van Stokkum de vormgeving. En toen de musea dicht moesten, gingen wij heerlijk naar het Noorden. Op atelierbezoek. Naar Anke Roder. Arno Kramer. Tjibbe Hooghiemstra. We huurden een zalig huis met een houtkachel en leestafel en trokken ons terug met hond en alle bundels en gedichten die een boek moesten worden. Met kleurstaaltjes van de stof van het omslag, en de kleurwaaier van Pantone.
de kunst
We kenden het werk van Anke Roder, Arno Kramer en Tjibbe Hooghiemstra al goed. We maakten eerder samen poëzieposters. Troostrijk werk. Geen lijn te veel, geen streepje verkeerd. Alles goed. En het klinkt misschien gek, maar niets is zo fijn als kunst te zien op de plek waar het gemaakt wordt. Een verademing. Zeker toen, in die idiote tijd waarin de kunst meer dan ooit nodig was, maar de musea ook dicht moesten. Hieronder zie je het atelier van Anke Roder (links), Tjibbe Hooghiemstra (midden) en Arno Kramer (rechts).
de voorkant
De titel dood gewoon gaan hemelen is een dichtregel van Henk van Zuiden uit het gedicht hieronder. Ook dat gedicht koesterde ik na de dood van mijn moeder. Henk schreef het gedicht voor zijn hond. Een husky, dus daarom die slapende sneeuw.
Je bent niet naar gene
je bent niet op reis
je bent niet door poort
je bent niet ontslapen
je bent niet met noorderzon
je bent niet het hoekje
je bent niet uit varen
je bent dood gewoon
gaan hemelen
je waait
met alle winden
je stroomt met
bergen water
je droomt in
slapende sneeuw
Henk van Zuiden
uit: ‘Word nooit verliefd op walvis’, DUO, 1999.
De vogel op de voorkant is een tekening van Maartje van den Noort. Ze tekende de vogel eerder voor ons voor een poëzieposter met een gedicht van Iris Le Rütte, maar hij landde hier ook precies op zijn plek.
de wereld in
Bij een boek geldt een beetje hetzelfde als bij kunst op een atelier. Als nog niemand het gezien heeft, is het nog helemaal heel. Het was spannend om dit boek te presenteren. Ik wilde het graag op de Dutch Design Week lanceren, op een tafel, op een bed van dons. Ik had maanden de vogelveren opgeraapt die ik steeds meer overal om me heen ging zien bij het lopen met de hond. Het idee was goed, maar het werkte niet. Het leek toch meer alsof er net een vogel verdwenen was 😉 Één veertje bleek genoeg te zijn.
en nu ...
Het boek bleek precies te doen waar het voor is gemaakt. We zijn 2 jaar verder - het boek is inmiddels verschenen in de 6e druk en dat is een heel fijn gevoel. Dank daarvoor!
We wilden een bruikbaar boek maken. Dat je helpt bij alles wat je meestal binnen een week moet redderen en regelen. Het zijn gedichten voor momenten waarop je naar woorden zoekt. Er staan korte gedichten in voor de kaart, en lange gedichten om voor te dragen tijdens het afscheid. We verzamelden ook gedichten voor een jaar later - hoe je verder moet, kunt, mag, ook als dat ondenkbaar lijkt en nauwelijks op te brengen is. Judith Herberg verwoordt dat zo prachtig in haar gedicht Eiland.
Eiland
Er zit iets verdrietigs in verdriet
alsof het alleen niet genoeg was
Het is onder water roepen
om iets dat daar niet is.
Het schijnt te slijten, de tijd
schuift het wel weg.
‘Rendieren sterven als gevolg van heimwee.
Heimwee naar de onbegrensde
vlakten van het Noorden.’
Niet dat ze op Öland niet
kunnen rennen, ze kunnen
alleen niet wennen aan het idee
dat alles alsdoor uitloopt in die zee.
Judith Herzberg
uit: Zeepost, Van Oorschot, 1962.
Tot slot: we hopen dat je er iets aan hebt. Daar hebben we het boek voor gemaakt. We wensen je veel sterkte, maar vooral veel, veel zachts,
xxx